Skurcze mięśniowe w pigułce

Swoją „przygodę” ze skurczami mięśniowymi należy rozpocząć od odpowiedzi na pytanie: Czym właściwie jest skurcz mięśnia? Skurcz mięśnia może się objawiać niejako na dwa sposoby. Pierwszy z nich, wydawałoby się, że oczywisty, określa skurcz mięśnia jako zmianę jego długości – wydłużenie lub skrócenie. W przypadku, gdy mięsień się wydłuża jego przyczepy oddalają się od siebie. Natomiast, gdy mięsień się skraca jego przyczepy zbliżają się do siebie – zmniejszają odległość między sobą. Drugim stanem świadczącym o skurczu mięśnia jest zmiana jego napięcia – wzrost lub spadek. Skurcz mięśnia jest wywołany zmianą potencjału czynnościowego. W przypadku mięśni szkieletowych do zapoczątkowania potencjału ruchowego dochodzi w mózgu w obszarze kory ruchowej.

Dlaczego mięśnie mogą się kurczyć?

Zdolność mięśni do kurczenia się jest wynikiem ich specjalnej budowy. Jak powszechnie wiadomo mięśnie zbudowane są z włókien kurczliwych zwanych miofibrylami. Ich średnica nie przekracza 1mm. Tworzą je jeszcze cieńsze miofilamenty, które zbudowane są z kurczliwego białka zwanego aktomiozyną. W skład aktomiozyny wchodzą dwie substancje białkowe o różnej średnicy – aktyna (cieńsza) oraz miozyna (grubsza). Ułożone są one względem siebie naprzemiennie – łańcuchy aktyny znajdują się między łańcuchami miozyny. Podczas skurczu mięśnia cząsteczki aktyny wsuwają się między cząsteczki miozyny. W przypadku rozkurczu obserwujemy sytuację odwrotną – wysuwanie się cząsteczek aktyny spomiędzy cząstek miozyny.

Rodzaje skurczów mięśniowych

Zasadniczo wyróżniamy 5 rodzajów skurczów mięśniowych.

• Skurcze izotoniczne – są to wszystkie skurcze mięśni, w których dochodzi do zmiany długości mięśnia (skrócenia lub wydłużenia) z zachowaniem jego stałego napięcia. Doskonałym przykładem może być zgięcie ręki w stawie łokciowym.
• Skurcze izometryczne – są to wszystkie skurcze mięśni, w których dochodzi do zmiany napięcia mięśnia z jednoczesnym zachowaniem jego długości. Jako przykład można w tym przypadku podać próbę podniesienia zbyt ciężkich hantli, odkręcenia zardzewiałej śruby, czy też zwykłe stanie.
• Skurcze auksotoniczne – do tych skurczów mięśni zalicza się wszystkie skurcze, w których występują zarówno cechy skurczu izotonicznego, jak i izometrycznego. Takimi skurczami mięśni charakteryzuje się między innymi chodzenie oraz bieganie.
• Skurcze koncentryczne – są to wszystkie skurcze mięśni, w których siła przez nie generowana jest większa, niż działające na nie obciążenie zewnętrzne, na przykład hantle, sztanga, itp.. W kulturystce tę część ćwiczenia nazywa się fazą pozytywną.
• Skurcze ekscentryczne – do tych skurczów mięśni zalicza się wszystkie ćwiczenia, w których generowana przez mięśnie siła jest mniejsza, niż zastosowane obciążenie zewnętrzne (hantle, sztanga, itp.). Ponadto w przypadku tego rodzaju skurczów dochodzi do rozciągania stale napiętego mięśnia. Tę cześć ćwiczenia w kulturystyce nazywa się fazą negatywną ruchu.

Należy pamiętać, iż podczas ćwiczeń siłowych występują praktycznie wszystkie wymienione wyżej rodzaje skurczy mięśniowych.